Zikr/Dhikr-De extatische praktijk

 

Proloog

Wij zijn ons niet bewust van het bestaan van het grootste deel van onze omgeving, die wij niet zien en horen omdat hun frequenties sneller/langzamer zijn dan de geluids- en lichtfrequenties die onze zintuigen kunnen waarnemen. Hoewel onze menselijke vermogens scherpzinnig zijn, zijn ze toch beperkt, zoals een radio die alleen bepaalde elektromagnetische golven kan ontvangen en niet andere delen van deze band. Onze zintuigen zijn het meest vertrouwd met materie, de dichtste vorm van energie. Lichtere en snellere vormen van bestaan gaan onze zintuiglijke vermogens te boven. De waargenomen wereld is dus een vervorming.

Het doel van het bewandelen van het Pad is het verwijderen van de sluiers die het zelf verbergen van de Werkelijkheid en daardoor getransformeerd of geabsorbeerd worden in ongedifferentieerde Eenheid. De zikr-beoefening verschaft een gelouterde mystieke zoeker de middelen om de kloof te dichten tussen het fysieke rijk/de natuur en de metafysische natuur. Zikr is een bijzondere methode van benadering van de Werkelijkheid, waarbij gebruik wordt gemaakt van intuïtieve en emotionele geestelijke vermogens die over het algemeen sluimerend en latent zijn, tenzij ze door training, onder begeleiding, in werking worden gesteld.

Zikr is het centrale ritueel van de Egyptische mystici. Deze praktijk leidt tot bevrijding van het lichaam en de beperking van de menselijke zintuigen. Hierdoor wordt het bewustzijn van de deelnemer verhoogd, waarbij de mystieke zoeker kennis van God bereikt door middel van openbaringen waarbij toestanden van visionaire extase bestaan.

Vroege soefitradities erkennen dat zikr in het geïslamiseerde soefisme werd geïntroduceerd door de Egyptenaar Dhu ‘l-Nun al-Misri, die zei: “zikr is de afwezigheid van zichzelf (door alleen aan God te denken).” De afwezigheid van zichzelf is de ideale herinnering aan God. De hele Egyptische mystiek berust op het geloof dat wanneer het individuele zelf verloren gaat, het Universele Zelf wordt gevonden. De gelouterde mystici streven naar verlies van zichzelf en opname in het Goddelijke, om persoonlijke verlichting en transcendentie te verkrijgen – een extatische visionair.

Er zijn drie termen voor deze praktijk. Alle drie de termen beschrijven verschillende aspecten van dezelfde praktijk. Hieronder volgt de betekenis van elke term:

Zikr betekentgetuigenis of herinnering. Impliciet in de term herinnering is het idee dat we terugkomen op wat we ooit wisten (door onze vorige levens) – wat we al geleerd hebben. Herinnering wordt bereikt door ieders hart en tong [also see Appendix A].

Hadra betekentaanwezigheid; d.w.z. in aanwezigheid zijn van geesten in hogere sferen, of hogere geesten aanroepen. Het antwoord en de deelname van deze hogere geesten aan de zikr zijn zeer belangrijk, zoals later zal worden uitgewerkt. Het doel van de zikr/hadra is het bereiken van extatische trance wanneer de ziel wordt aangetrokken tot en voor een tijd wordt opgenomen in de “Alziel”, als een magneet.

Samaa, watin de oude Egyptische taal betekent: verenigen door middel van geluid/muziek. Zoals gezegd erkennen soefitradities dat passende muziek het middel is voor overdracht en bemiddeling tussen mens en God. Samaa is de effectieve methode/manier om het verlangen om zich te verenigen in God te vervullen. Met andere woorden, de juiste muzikale composities en klank van woorden/namen wekken een staat van extase op. De Egyptenaar Dhu ‘l-Nun el-Masri zei, over samaa: “Zij die luisteren met hun ziel kunnen de hemelse muziek/roep horen.”

Opgemerkt zij dat het begrip sama ook zeer belangrijk is in de mouleds [see Chapter 10 for more details].

Wat is Zikr?

Zikr is een praktijk die wordt uitgevoerd door een groep mystieke zoekers, door middel van gezang, ritmische gebaren, dans en diepe ademhaling. Tijdens het uitvoeren van hun rituele dans herhaalt de groep woorden en zinnen, begeleid door een goed getraind koor dat instrumentale en vocale muziek ten gehore brengt. Bij zikr helpt het begeleidende zingen van goed gecomponeerde muzikale rozenkransen om de trance te bereiken. De muziek bepaalt het ritme (beat), dat door de dirigent/gids wordt aangepast om de trance-omstandigheden te bereiken die nodig zijn om extatische visioenen te bereiken.

De lichamelijke bewegingen van de zikr-deelnemers zijn gekoppeld aan een gedachte en een geluid, of een reeks geluiden. De bewegingen ontwikkelen het lichaam, de gedachte concentreert de geest, en de klank versmelt de twee en oriënteert hen naar een bewustzijn van goddelijk contact.

De representatieve heilige dans van de zikr is analoog aan de bewegingen van de kosmos en de eenheid van het universum. De personen die de zikr uitvoeren – geleid door hun gids – zijn als de planeten van een zonnestelsel. Met andere woorden: de gids/leider is de zon en de deelnemende zoekers zijn de planeten – elk in zijn eigen baan – maar zij worden door hun gids/leider in eendracht gehouden.

Net als de dansende planeten worden de mystieke zoekers (soefi’s) die deelnemen aan de zikr zowel rituele subjecten/agenten als rituele objecten. Ze worden dat in de herhaling van het meest economische en gecondenseerde symbool – het woord. Zoals uitgelegd in de punten 3 en 4 van Aanhangsel A, is het niet alleen het woord van het Goddelijke, maar de logos; het woord dat in mysterieuze zin het Goddelijke is. [Meer details volgen later.]