Zikr/Dhikr – De extatische praktijk

 

Proloog

We zijn ons niet bewust van het bestaan van het grootste deel van onze omgeving, die we niet zien en horen omdat hun frequenties sneller/langzamer zijn dan de geluids- en lichtfrequenties die onze zintuigen kunnen waarnemen. Ook al zijn onze menselijke vermogens opmerkzaam, toch zijn ze beperkt, net als een radio die alleen bepaalde elektromagnetische golven kan ontvangen en geen andere delen van deze band. Onze zintuigen zijn het meest vertrouwd met materie, de dichtste vorm van energie. Lichtere en snellere bestaansvormen gaan onze zintuiglijke vermogens te boven. De waargenomen wereld is daarom een vervorming.

Het doel van het bewandelen van het Pad is gericht op het uiteendrijven van de sluiers die het zelf voor het Werkelijke verbergen en daardoor getransformeerd of opgenomen worden in ongedifferentieerde Eenheid. De zikr-praktijk biedt een gezuiverde mystieke zoeker de middelen om de kloof tussen het fysieke rijk/de natuur en de metafysische natuur te dichten. Zikr is een bijzondere methode om de werkelijkheid te benaderen, waarbij gebruik wordt gemaakt van intuïtieve en emotionele spirituele vermogens die over het algemeen sluimerend en latent zijn, tenzij ze door training en onder begeleiding in het spel worden gebracht.

Zikr is het centrale ritueel van de Egyptische mystici. Deze praktijk leidt tot het bevrijden van zichzelf van het lichaam en de beperking van de menselijke zintuigen. Als gevolg hiervan wordt het bewustzijn van de deelnemer verhoogd, waardoor de mystieke zoeker kennis van God verkrijgt door middel van openbaringen waar staten van visionaire extase bestaan.

Vroege soefitradities erkennen dat zikr in het geïslamiseerde soefisme werd geïntroduceerd door de Egyptenaar Dhu 'l-Nun al-Misri, die zei: "zikr is de afwezigheid van jezelf (door je alleen God te herinneren)." De afwezigheid van jezelf is de ideale herinnering aan God. De hele Egyptische mystiek berust op de overtuiging dat wanneer het individuele zelf verloren gaat, het Universele Zelf wordt gevonden. De gezuiverde mystici streven naar verlies van zichzelf en naar opgaan in het Goddelijke, om persoonlijke verlichting en transcendentie te verkrijgen – een extatische visionair.

Er zijn drie termen voor deze praktijk. Alle drie de termen beschrijven verschillende aspecten van dezelfde praktijk. Hieronder volgen de betekenissen van elke term:

Zikr– betekent getuigen of herinneren. Impliciet in de term herinnering ligt het idee dat we terugkeren naar wat we ooit wisten (door onze vorige levens) – wat we al hebben geleerd. Herdenken wordt bereikt door ieders hart en tong [zie ook bijlage A].

Hadra—betekent aanwezigheid; dwz in de aanwezigheid zijn van geesten in hogere sferen, of een beroep doen op hogere geesten. De reactie en deelname van deze hogere geesten in de zikr zijn erg belangrijk, zoals later gedetailleerd zal worden. Het doel van de zikr/hadra is om extatische trance te bereiken wanneer de ziel wordt aangetrokken tot en een tijdje wordt opgenomen in de “Alziel”, als een magneet.

Samaa– wat in de oud-Egyptische taal betekent: verenigen door middel van geluid/muziek. Zoals eerder gezegd erkennen de soefitradities dat passende muziek het middel is voor overdracht en bemiddeling tussen menselijk en goddelijk. Samaa is de effectieve methode/manier om het verlangen te vervullen om zich te verenigen/verdwijnen in God. Met andere woorden: de juiste muzikale composities en klank van woorden/namen veroorzaken een staat van extase. De Egyptenaar Dhu 'l-Nun el-Masri zei over samaa: "Degenen die met hun ziel luisteren, kunnen de hemelse muziek/roep horen."

Opgemerkt moet worden dat het concept van sama is ook erg belangrijk bij mouleds [zie hoofdstuk 10 voor meer details].

Wat is Zikr?

Zikr is een praktijk die wordt uitgevoerd door een groep mystieke zoekers, door te zingen, ritmische gebaren, dansen en diep ademhalen. Terwijl ze hun rituele dans uitvoeren, herhaalt de groep woorden en zinnen, begeleid door een goed opgeleid koor dat instrumentale en vocale muziek uitvoert. In zikr helpt het begeleidende zingen van goed gecomponeerde muzikale rozenkransen de trance te bereiken. De muziek bepaalt het ritme (de beat), dat door de dirigent/gids wordt gewijzigd om de trance-omstandigheden te bereiken die nodig zijn om extatische visioenen te bereiken.

De lichaamsbewegingen van zikr-deelnemers zijn gekoppeld aan een gedachte en een geluid, of een reeks geluiden. De bewegingen ontwikkelen het lichaam, de gedachte concentreert de geest, en het geluid versmelt de twee en oriënteert ze naar een bewustzijn van goddelijk contact.

De representatieve heilige dans van de zikr is analoog aan de bewegingen van de kosmos en de eenheid van het universum. De individuen die de zikr uitvoeren – onder leiding van hun gids – zijn als de planeten van een zonnestelsel. Met andere woorden: de gids/leider is de zon en de deelnemende zoekers zijn de planeten – elk in zijn eigen baan – maar toch worden ze in harmonie gehouden door hun gids/leider.

Net als de dansende planeten worden de mystieke zoekers (Soefi's) die deelnemen aan de zikr zowel rituele onderwerpen/agenten als rituele objecten. Dit wordt het geval bij de herhaling van het meest economische en compacte symbool: het woord. Zoals uitgelegd in punten 3 en 4 van Bijlage A, is het niet alleen het woord Goddelijkheid, maar ook de logos; het woord dat in mysterieuze zin goddelijkheid is. [Meer details volgen later.]

 

[Een uittreksel uit Egyptische mystici: zoekers van de weg, 2e editie door Moustafa Gadalla]
https://egyptianwisdomcenter.org/product/egyptische-mystici-op-zoek-naar-de-weg/